O saunie

Czym jest sauna?

Na początek ustalmy samo pojęcie. Rozumiemy pod nim albo samą kabinę sauny, czyli pomieszczenie z drewna, w którym panuje temperatura do 130°C pod sufitem, albo kompleks pomieszczeń, gdzie spędzamy ok. 1,5 - 3 godzin, będąc w tym czasie w samej kabinie 3 razy po 10 - 15 minut. Terminem „sauna” będę więc nazywał cały ten kompleks, natomiast miejsce, w którym się pocimy - „kabiną sauny”.

Kabina - to za mało

Mówiąc o wygodnej i funkcjonalnej saunie, mam na myśli cały ciąg czynności składających się na ten rodzaj relaksu. Wymagają one, jeśli już nie kolejnych pomieszczeń, to przynajmniej wydzielonych kącików. Nowicjusze często nie zdają sobie sprawy, jak wiele czynności składa się na saunę. Są to:

• rozebranie się do naga, aby się umyć - w tym celu potrzebna jest szatnia;
• kąpiel higieniczna - zmycie potu, kosmetyków, oczyszczenie skóry;
• wejście do kabiny sauny - tu nagrzewamy ciało;
• schłodzenie się - koniecznie łącznie z głową;
• wytarcie się;
• wypoczynek i ochłodzenie ciała, ewentualnie wyjście na świeże powietrze - łącznie trwa to 15 - 20 minut;
• ponowne wejście do kabiny, nagrzanie się, schłodzenie i ponowny wypoczynek;
• ewentualnie trzecie wejście znowu ze schłodzeniem i wypoczynkiem;
• po całkowitym ostygnięciu ciała ubieramy się, suszymy włosy itp.

Koniec sauny - można iść na kolację i spać lub w pełni nowych sił ruszyć do pracy

Sauna w domu

Właściwe dobranie odpowiedniej powierzchni dla tych czynności czyni saunę funkcjonalną i wygodną. Należy tak rozplanować przestrzeń i przygotować instalację, aby potem nie dostosowywać się do istniejącej, czasem niewygodnej sytuacji. Z analizy czynności, które składają się na saunę wynika, że cały ten cykl można podzielić na część mokrą (mycie, schłodzenie, wytarcie, nagrzanie) i suchą (szatnia, wypoczynek). W skromniejszych warunkach domowych do mycia i schłodzenia wystarcza ustawienie kabiny prysznicowej , najlepiej w bezpośrednim sąsiedztwie kabiny sauny. Taki kompleks wystarcza w zupełności dla przeciętnej rodziny, a nawet do spotkania się z przyjaciółmi w miłej, relaksującej atmosferze. Namawiam Państwa do takiego lub zbliżonego układu. Jeśli brakuje miejsca w jednym pomieszczeniu, można funkcje rozdzielić: kabina sauny z kabiną prysznicową - w jednym, zaś wypoczynek - w drugim. Niezbędnym warunkiem, jaki musi spełniać pomieszczenie, w którym ma być sauna, jest wentylacja oraz doprowadzenie zasilania do pieca. Do kabiny prysznicowej trzeba podłączyć ciepłą i zimną wodę oraz zapewnić jej odpływ. Zawieszony na ścianie agregat parowy, nie wymagający podłączenia do instalacji wodociągowej, a jedynie do elektrycznej (220 V), pozwala w tani i prosty sposób przekształcić kabinę prysznicową w jedno- lub dwuosobową łaźnię parową. Można to zrobić od razu lub - pozostawiając odpowiednią ilość miejsca - za rok lub dwa.

Planujemy indywidualnie

Przeznaczone na saunę pomieszczenie należy wymierzyć i narysować w dowolnej skali na papierze milimetrowym, wrysowując w nie kabinę sauny, prysznic, ławeczki, promień otwierania drzwi, ewentualne okno, rury, kaloryfery, podejście wodne i elektryczne, odpływ wody i inne znajdujące się w pomieszczeniu elementy. Z doświadczenia wiem, że nie wszyscy ludzie dysponują wystarczającą wyobraźnią , aby rozplanować przestrzeń. Jeśli mamy wątpliwości, najlepiej postąpić empirycznie. Proszę zmierzyć siedzącego człowieka - ile zajmuje miejsca, ile potrzeba zaplanować przestrzeni, aby np. wygodnie siedział przy stoliku, nie dotykając go kolanami. Podobnie należy obliczyć tzw. komunikację. Wymierzone wielkości nanosimy w skali na rysunek pomieszczenia. W ten sposób niejako „samo wyjdzie”, jak można wygodnie urządzić nawet małe pomieszczenie. W tym przypadku uważajmy, aby nie przeładować go sprzętami. Być może okaże się, że lepiej zrobić jedną ławeczkę zamiast dwóch, a awaryjnie posługiwać się składanym leżakiem. Ważne, abyśmy po wyjściu z kabiny mieli gdzie odpocząć i nie potykali się o współuczestników.

Wskazane jednak jest, aby kabinę sauny zaplanować, dysponując przynajmniej jedną odległością, wynoszącą 2 m. Naprawdę wydaje się niezbędne umieszczenie wewnątrz choć jednej leżanki na pełną długość leżącej osoby. Jeżeli nie ma takiej możliwości - trudno - pocimy się na siedząco lub w pozycji półleżącej. W tym przypadku także proponuję zmierzyć siedzącego człowieka i tak dobrać wymiar kabiny, aby mieściło się w tej pozycji dwoje ludzi, a nie np. „półtora” człowieka.

Kupujemy piec

Następnym krokiem powinien być zakup głównego urządzenia, mianowicie pieca do sauny. Każdy sprzedawany piec musi mieć instrukcję zamontowania go w kabinie, opisującą zarówno sposób mocowania jak i zasilania prądem. Moi klienci często dziwią się, że piec jest zawieszany na ścianie. Większość sprzedawanych na rynku urządzeń o mocy 8 - 9 kW i przewidzianym wkładzie kamieni o wadze ok. 20 kg jest mocowanych w ten sposób. Większe piece o mocy 12 i 15 - 20 kW z załadunkiem 60 - 12- kg kamieni są ustawiane na podłodze. Wyjątek stanowią piece , gdzie wszystkie urządzenia o mocy do 20 kW włącznie są zawieszane na ścianie a ciężar załadowanych kamieni wynosi 8 - 20 kg - zależnie od mocy pieca. Są to zresztą jedyne piece, które mogą pracować także bez kamieni, stąd jeśli zakładamy, że będziemy zażywali tylko sauny suchej - zakup kamieni nie jest konieczny. Czas nagrzewania kabiny jest krótki, wynosi bowiem ok. 15 minut - od włączenia pieca do osiągnięcia temperatury 90°C - co nie jest bez znaczenia przy korzystaniu z sauny tuż przed snem. Podejmując decyzję dotyczącą zakupu pieca, proponuję zwrócić uwagę na sposób jego obsługi, tj. włączanie i wyłączanie oraz ustawianie temperatury i czasu pracy. Związane jest to ze sposobem zasilania pieca, o czym za chwilę. Najprostsze, najwygodniejsze i najczęściej występujące konstrukcje to piece zawieszane na ścianie z wmontowanym w dolnej części sterownikiem z dwoma pokrętłami. Jednym ustawia się czas pracy pieca, drugim temperaturę. Modyfikacja tego rozwiązania to przeniesienie pokręteł w górną część pieca z łatwym dostępem i kontrolą ustawionych parametrów. Wbudowany termostat w większości występujących w handlu pieców włącza i wyłącza grzałki. Wyjątkiem są znowu piece Tylo z opracowanym systemem zmiennej mocy, gdzie piec grzeje mniej, gdy temperatura jest wyższa. Powoduje to mniejsze zużycie prądu. Piece podłącza się do instalacji elektrycznej kablem zasilającym. Z reguły wymaga to trzech faz + zera roboczego + zera ochronnego. Umieszczone na wierzchu pieca pokrętła sterujące sprawiają, że włączając go widzimy, czy nic na nim nie leży i czy nie spowodujemy niechcący pożaru. W mojej 15-letniej karierze dwukrotnie zdarzyło się, że o mało co nie doszłoby do pożaru, z powodu włączenia pieca ze sterownika zewnętrznego, znajdującego się poza kabiną sauny. Na piecu coś leżało, a użytkownik nie sprawdził zawczasu, czy piec jest „czysty”. W wielu saunach piec jest odgrodzony od pozostałej części pomieszczenia barierką. Jeśli w kabinie mamy za mało miejsca, proponuję wydać większą kwotę na piec Tylo - wszystkie one nie wymagają obudowy drewnianym płotkiem, z uwagi na termoizolacyjną warstwę na powierzchni obudowy i jej temperaturę nie przekraczającą 40°C w górnej części. W ten sposób zyskujemy z każdej strony po 10 cm.

Można inaczej

Odmienną konstrukcją , często stosowaną w saunach publicznych, jest piec z zewnętrznym sterownikiem umieszczonym z reguły na zewnętrznej ściance kabiny sauny. Sterownik mechaniczny, mający takie same funkcje jak omówione wcześniej piece, wzbogacony ewentualnie o możliwość regulowania oświetlenia, może być wyposażony w czujnik temperatury. Jest to kapilara wprowadzona do sauny lub elektroniczny element mierzący temperaturę i sterujący piecem; wymagają one doprowadzenia prądu do sterownika i od niego do pieca. Kapilara jest elementem delikatnym, wymagającym ostrożności przy montażu - uszkodzenie jej grozi brakiem kontroli temperatury i pożarem. Czujniki elektroniczne są zdecydowanie wygodniejsze w montażu. Takie rozwiązania są polecane w saunach publicznych ze względu na konieczność kontrolowania pracy urządzeń i obsługę sauny przez personel. W warunkach domowych mogą mieć znaczenie np. jako zabezpieczenie sauny przed dziećmi - umieszczając sterownik np. w oddzielnej zamykanej skrzynce mamy pewność, że dzieci nie będą samodzielnie korzystały z sauny i nie zrobią sobie krzywdy. Innym, najnowocześniejszym rozwiązaniem są elektroniczne panele sterujące umieszczane z reguły na zewnątrz kabiny. Panele te mają małe wymiary, są pewne, niezawodne, estetyczne i mają bardzo duże możliwości techniczne. Najprostsze panele włączają i wyłączają piec oraz regulują temperaturę. Rozbudowane - pokazują temperaturę, włączają piec w określone dni tygodnia o określonej porze; stwarzają możliwość obsługiwania pilotem, kodowania dostępu do uruchomienia pieca, podają instrukcję obsługi w kilku językach. Zasilanie doprowadza się do pieca łącząc go z panelem przewodami sterującymi. Przy większych mocach, po drodze musi być umieszczona skrzynka przekaźnikowa mocy. Należy także doprowadzić do panelu sygnał temperatury.

Przemyślany wybór

Planując wykonanie sauny należy zdecydować się, który z wariantów jest dla naszych potrzeb najkorzystniejszy. Po teoretycznym wybraniu pieca - zdając sobie sprawę z utrudnień związanych z montażem oraz bezpiecznym i estetycznym przeprowadzeniem niezbędnych instalacji - możemy przystąpić do rozeznania rynku, wiedząc już czego chcemy. Przed zakupem radziłbym także zastanowić się nad przewidywaną częstotliwością korzystania z sauny - system energooszczędności niektórych pieców mimo ich wyższej ceny, może być korzystny w perspektywie np. 20 - 30 lat użytkowania. Dobrze jest również zwrócić uwagę na warunki gwarancji - z reguły (jak w samochodach) im korzystniejsze dla klienta warunki, tym pewniejszy i trwalszy wyrób. Czas nagrzewania kabiny - przy braku czasu do celebrowania kąpieli saunowych - np. szybka sauna przed snem, dla odprężenia, może być istotnym argumentem decydującym o zakupie takiego, a nie innego pieca. Przy małych kabinach bądź ograniczeniach w poborze mocy warto zwrócić uwagę na piece mogące pracować z zasilaniem jedna lub dwiema fazami. Tak więc do małej kabiny warto kupić niewielki piec, np. o mocy 4 kW zasilany dwiema fazami lub może nawet 2 kW zasilany jedną fazą. Przy szczególnie małych kabinach, gdzie każdy centymetr powierzchni ma znaczenie, istotne jest także to czy dany piec wymaga osłony i w jakiej odległości powinna się ona znajdować. Konieczność wykonania obudowy może zabrać nam nawet kilkanaście cennych centymetrów. Przy zakupie proponuję także, na wszelki wypadek, upewnić się czy kamienie mogą być polewane wodą.

Decydujący moment

Po uwzględnieniu wszystkich warunków, ograniczeń, rozeznaniu rynku, dokonaniu wyboru i zakupieniu pieca trzeba spokojnie usiąść i dokładnie, uważnie przeczytać instrukcję montażu. Szczególną uwagę należy zwrócić na podane odległości od ścian i leżanek oraz innych elementów znajdujących się w kabinie sauny. Szczególnie uważnie należy zapoznać się z instrukcją montażu pieców ze sterownikiem zewnętrznym. Nie namawiam Państwa do samodzielnego montażu pieca - powinien tego dokonać uprawniony elektryk, który weźmie na siebie odpowiedzialność za pracę. Pamiętajcie, że w kabinie sauny jesteście nago i boso, w pobliżu urządzenia; elektrycznego; kamienie są rozgrzane do kilkuset stopni, obok stoi cebrzyk z wodą, a wszyscy ociekają potem lub właśnie weszli mokrzy spod prysznica.

Urządzenie sauny

Stołek przy prysznicu jest przydatny do wypoczynku po trudach gwałtownych zmian „gorąco - zimno”, do wytarcia nóg czy odłożenia ręcznika. Z kolei lustro pozwala skontrolować swój wygląd, co - szczególnie dla Pań - jest oczywiste. Ewentualnych gości można odgrodzić przed wzrokiem pozostałych uczestników ruchomym parawanem, który - jeśli nie jest potrzebny - składamy. Szersza ławka - leżanka o długości ok. 2 m zapewnia możliwość nawet krótkiej drzemki po saunie, słowem - wygodny odpoczynek w pozycji leżącej dla trzech osób. Krótsza ławeczka służy wyłącznie do siedzenia. Stolik jest przydatny np. do postawienia napojów - tylko zdrowych! - woda mineralna, soki owocowe.Boazeria na ścianach przy ławeczkach zapewnia wygodne oparcie o ciepły w dotyku materiał. Natomiast mini-szatnia - ławeczka z wieszakiem i półką u góry pozwala na odłożenie ubrania, obuwia, okularów etc. Pomieszczenie wymaga ozdób naturalnych: zieleni, obrazów - pejzaży lub przedmiotów związanych z sauną, np. miotełek brzozowych czy obrazkowej instrukcji używania sauny. Terakota lub glazura na podłodze zapewnia łatwe utrzymanie pomieszczenia w czystości. Przed prysznicem oraz np. przy ławeczkach polecam maty łazienkowe, których jest dużo w handlu i można dobrać odpowiedni do upodobań kolor oraz fakturę.

Budowanie kabiny

Znając warunki zainstalowania pieca sprawdzamy nasze plany, ewentualnie je korygujemy - może np. trzeba odsunąć leżankę aby zachować bezpieczną odległość od pieca. Często wykonuje się kabinę układając boazerię na ścianie zabezpieczonej warstwą izolacji. Jest to zdecydowanie niekorzystne dla budynku. Różnice temperatur i wilgotności mogą spowodować wykraplanie się i gromadzenie wilgoci oraz rozwój grzybów i pleśni; ciepło i wilgotno - to idealne warunki dla tych intruzów. Od kilku lat nie wykonuję tego typu kabin obawiając się sprawienia kłopotów klientom i sobie.Mając skorygowany plan zabudowy pomieszczenia, przystępujemy do budowy konstrukcji „skrzynki”. Mówiąc szczerze nie jest to zbyt proste - elementy są duże, konstrukcja jako całość też duża i nieporęczna, zrobienie jej prawidłowo przez amatora jest chyba niemożliwe. Niezbędne jest przede wszystkim dysponowanie odpowiednimi urządzeniami, o które najłatwiej w stolarni. Jednak jeśli ktoś chce spróbować, to powinien stworzyć konstrukcję pewną, mocną, stabilną i wytrzymałą. Użyte do niej drewno musi być suche, zaś konstrukcja zaizolowana wełną mineralną. Szczegółów konstrukcji nie podaję, ponieważ może być ona wykonana niemal w dowolny sposób, chodzi jedynie o to, aby spełniała powyższe wymagania. W budowanej konstrukcji pozostawiamy otwór na drzwi - 60x180 cm - oraz otwór wlotu powietrza pod piecem i regulowany otwór wylotu powietrza po przekątnej, u góry, na przeciwległej ścianie. Obie strony konstrukcji obijamy boazerią, środek wypełniając wełną mineralną.Użyte do obijania drewno powinno być suche; najpopularniejszy i najbardziej właściwy jest świerk. Boazeria powinna być specjalnie wyrobiona z długim piórem (10-12 mm) mocowana tak aby na zewnątrz nie było metalu. Dostępne w handlu listwy boazeryjne nie nadają się do zrobienia kabiny sauny, gdyż mają zbyt małe pióro. Drzwi z uwagi na specyficzne wymogi zarówno techniczne jak i bezpieczeństwa oraz brak w handlu specjalistycznych zamków nie są do wykonania przez amatora. Proponuję zakupić je w specjalistycznej firmie przed przystąpieniem do wykonania kabiny, aby móc dopasować wymiary otworu do posiadanych drzwi. Zrobiłem już wiele kabin, a kłopoty z drzwiami skończyły się dopiero w momencie wykonania ich z pięciu warstw drewna, klejonych na grubość. Można jednak zastosować prostsze w montażu, pewne i stabilne drzwi z hartowanego szkła. Po obiciu skrzyni - kabiny można pomyśleć o wykonaniu leżanek. Powinny być zrobione z miękkiego, liściastego drewna bezsęcznego, suchego i doskonale gładkiego. Zastosowanie podnoszonych siedzisk ułatwi utrzymanie czystości. Sposób wykonania dowolny, byle konstrukcja była wytrzymała i nie groziła załamaniem, bądź spadnięciem na podłogę. Ponieważ takie doskonałe drewno także nie jest dostępne w handlu, tak więc także leżanki najlepiej zamówić w specjalistycznym zakładzie.