Gips jest znakomitym materiałem dla budownictwa, zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego. Występuje na budowach zarówno jako spoiwo w postaci gotowych, fabrycznie przygotowanych mieszanek, jak i w postaci rozmaitych wyrobów gipsowych takich jak prefabrykowane płyty, pustaki, bloczki, ele-menty kształtowe, jak również jako detale i ozdoby architektoniczne. Materiały gipsowe stosuje się przede wszystkim wewnątrz budynków do prac wykończeniowych. Można je również wykorzystać do wznoszenia ścian, w tym również ścian zewnętrznych.
Wyroby gipsowe są zaliczane do grupy materiałów ekologicznych nie niszczących ekosystemów i środowiska naturalnego, a jednocześnie zdrowych dla człowieka.
Tradycyjnym surowcem do produkcji spoiw gipsowych jest naturalny kamień gipsowy zawierający w 80- 95% dwuwodny siarczan wapniowy. Gips powstaje w wyniku wypalania rozdrobnionego kamienia gipsowego w temperaturze około 180oC. W budownictwie ogólnie stosowanym spoiwem gipsowym jest gips budowlany wytwarzany w dwóch odmianach GB-G i GB-D. Gips GB-G -to gips gruboziarnisty, przeznaczony do produkcji prefabrykatów, zapraw tynkarskich i gipsobetonów. Drobnoziarnisty gips GB-D - stosowany jest głównie do robót zdobniczych i sztukateryjnych oraz jako spoiwo do zapraw.
Spoiwa gipsowe są materiałami czystymi ekologicznie, o krótkim czasie wiązania i twardnienia, pozwalającymi uzyskiwać gładkie, białe powierzchnie i wzory dekoracyjne. Tworzywa gipsowe wykazują wiele zalet: są lekkie, mają dobrą izolacyjność cieplną i dźwiękową, dobrze akumulują ciepło i wykazują dobrą ognioodporność i mrozoodporność a także dużą wytrzymałość mechaniczną. Charakteryzują się również niską higroskopijnością (pochłanianiem wilgoci z powietrza) oddając jednocze-śnie jej nadmiar w bardziej suchym okresie. Powoduje to wyrównanie poziomu wilgotności powie-trza w pomieszczeniach i zapobiega powstawaniu zjawiska tzw. zimnej przegrody (wykraplaniu się pary wodnej), co wpływa korzystnie na zdrowie mieszkańców. Zdrowotność tworzyw gipsowych wyraża się również brakiem występowania w nich pierwiastków promieniotwórczych.
Wyroby gipsowe mają też pewne wady, do których trzeba zaliczyć przede wszystkim małą odporność na uderzenia, dużą nasiąkliwość i podciąganie kapilarne wody, które powodują spadek wytrzymało-ści mechanicznej wyrobu.
Prefabrykowane wyroby gipsowe
Na prefabrykowane wyroby gipsowe składają się płyty i pustaki ścienne i stropowe, wyroby de-koracyjne, dźwiękochłonne, elementy sztukaterii itp., a także wyroby o większych wymiarach, jak płyty gipsowo-kartonowe, znajdujące zastosowanie jako materiał wykończeniowy do obudowy i wykańczania ścian, sufitów, oraz do wykonywania podkładów podłogowych pod posadzki. Wyko-rzystanie gipsu w zastosowaniach konstrukcyjnych jest rzadsze, pomimo, że wytrzymałość tworzyw gipsowych i gipsobetonów, nawet uwzględniając spadek ich wytrzymałości w stanie zawilgocenia, jest dostateczna, aby dopuścić te materiały do budowy ścian nośnych budynków jednopiętrowych. Częściej stosuje się elementy gipsowe do wypełniania ścian w budynkach o konstrukcji szkieletowej aczkolwiek znane są również systemy wznoszenia budynków gipsowych oparte na pustakach drobnowy-miarowych z wkładkami termoizolacyjnymi lub docieplanych wylewanym na budowie piano-gipsem.
Ściany z gipsu
Gips stosuje się do budowy ścian wylewanych w deskowaniach przestawnych, z bloków BSW, z pustaków zasypowych BSP, ścian i stropów z dyli gipsowych oraz płyt stropowych i działowych z różnymi wypełniaczami organicznymi i mineralnymi.
Jednym z systemów chętnie stosowanych w budownictwie jest system bazujący na elementach gipsowych typu K. Ściany wykonane w tym systemie charakteryzują się bardzo dobrą izolacyjnością cieplną. Dla ścian zewnętrznych współczynnik przenikania ciepła k wynosi = 0,39 W/m2K. Innym systemem opartym na elementach gipsowych jest system Sova. Kolejnym systemem jest system KR firmy Polgips, bazujący na drobnowymiarowych gipsowych elementach ściennych. Kształtki gipsowe systemu KR są samonośne do wysokości jednej kondygnacji. Zastosowanie szkieletu żelbetowego pozwala na wznoszenie budynków wielokondygnacyjnych.
Innym znanym systemem budownictwa gipsowego jest system Ekogips pozwalający na zachowanie wszelkich ekologicznych, zdrowotnych i wytrzymałościowych właściwości gipsu. Elementy ścienne tego systemu mają od 1 do 4 pionowych kanałów, które w elementach ścian konstrukcyjnych zale-wane są betonem lub wypełniane styropianem w ścianach zewnętrznych. Część kanałów może być wykorzystana jako kanały wentylacyjne i instalacyjne. Elementy łączy się ze sobą za pomocą kleju gipsowego. Wartości współczynników przenikania ciepła dla ścian wykonanych w systemie Ekogips wy-pełnionych styropianem wynoszą odpowiednio 0,37 lub 0,34 W/m2K przy grubości ściany do 34 cm.
Ze względu na szkodliwy wpływ wilgoci gruntowej i opadowej zaleca się by spód najniższej war-stwy muru gipsowego znajdował się minimum 50 cm powyżej poziomu terenu. Kształtki gipsowe układa się na izolacji z podwójnej papy na lepiku z folią propylenową lub inną izolacją prze-ciwwilgociową (często na warstwie cegieł położonych bezpośrednio na izolacji przeciwwilgociowej). Elementy gipsowe układa się w murze z przesunięciem jednej warstwy względem drugiej o pół długości pustaka. W ścianach zewnętrznych pustaki utworzone po zestawieniu dwóch sąsiednich elementów wypełnia się styropianem uszczelnianym klejem gipsowym. Łączenie pustaków odbywa się za pomocą kleju gipsowego o grubości spoiny wynoszącej 2 mm. Kanały pionowe ścian konstrukcyjnych wewnętrznych wypełnia się betonem po dwie warstwy pustaków. Powierzchnie ścian zewnętrznych nara-żonych na działanie czynników atmosferycznych zabezpiecza się za pomocą 2% roztworu wodnego Ahy-drosilu-K, co powoduje, że ściana nie wchłania wilgoci z zewnątrz a łatwo przepuszcza parę wodną od strony pomieszczeń.. Do wykończenia elewacji stosuje się tynki z zapraw krzemo-wo-organicznych oraz farby hydrofobowe.
Domy wykonane z kształtek gipsowych cechuje łatwość wykonania, korzystny współczynnik przewod-ności cieplnej, suchość pomieszczeń, mrozoodporność, duża akumulacja cieplna i regulacja wilgotności pomieszczeń, ognioodporność, odporność na wpływy atmosferyczne i odporność na powstawanie grzybów.