Instalacja kanalizacyjna do odprowadzania ścieków bytowo-gospodarczych z budynków mieszkalnych składa się z segmentów, których część znajduje się wewnątrz a część na zewnątrz budynku.
Montaż instalacji kanalizacyjnej rozpoczyna się już na etapie wznoszenia ścian przyziemia. Instalacja kanalizacyjna wewnątrz budynku składa się z pionów spustowych, które łączą elementy instalacji znajdujące się na różnych kondygnacjach, przyłączy służących do transportu ścieków od przyborów kanalizacyjnych do pionów oraz poziomów odpływowych odprowadzających ścieki do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej.
Przykładowy wpust kanalizacyjny
Prawidłowe współdziałanie i funkcjonowanie wszystkich wymienionych elementów zapewnia dodatkowy osprzęt. W jego skład wchodzą syfony, zapobiegające wydostawaniu się z instalacji nieprzyjemnych zapachów i zabezpieczające ją przed możliwością zatkania, wywiewki wentylacyjne, gwarantujące odprowadzanie gazów powstających w procesie fermentacji ścieków, rewizje i czyszczaki umożliwiające czyszczenie fragmentów instalacji oraz wpusty podłogowe popularnie zwane kratkami odpływowymi, które umożliwiają odprowadzenie z powierzchni podłogi wylanej wody.
Typowy syfon umywalkowy
Dobrze wykonaną instalację cechuje zwarty układ, w którym wszystkie podłączenia powinny być możliwie najkrótsze. Piony, na całej ich długości, wykonuje się z rur o tej samej średnicy, większej od średnic rur, z których wykonano podejścia do przyborów sanitarnych. Górna część pionu kanalizacyjnego powinna być wyposażona w przewód wentylacyjny służący do napowietrzania instalacji i wyrównywania ciśnienia, natomiast w dolnej części każdego pionu powinien znajdować się czyszczak, który umożliwia oczyszczenie pionu. Z pionów kanalizacyjnych ścieki spływają do przewodów odpływowych.
Napowietrzacz
Przewody odpływowe są to poziome kanały układane zwykle pod podłogą piwnicy, które służą do odprowadzania ścieków do podłączenia kanalizacyjnego zwanego również przykanalikiem. W budynku jednorodzinnym może być tylko jeden przykanalik ścieków bytowo-gospodarczych, który odprowadza wszystkie ścieki i kieruje je do publicznej sieci kanalizacyjnej lub innego odbiornika.
Instalacja kanalizacyjna wewnątrz budynku powinna być zaprojektowana tak, aby zapewnić odpowiednią prędkości przepływu ścieków, zapobiegającą powstawaniu osadów w kanałach, co uzyskuje się przez zapewnienie odpowiednich średnic przewodów kanalizacyjnych i poziomych spadków kanałów, Przewody muszą być szczelne, aby gazy i nieprzyjemne zapachy nie przedostawały się do wnętrza budynku. Przejście rur przez przegrody betonowe wyposaża się w specjalne tuleje ochronne.
Wywiewka instalacyjna
Najwięcej pracy wymaga wykonanie podejść sanitarnych. By zapewnić ich prawidłowe funkcjonowanie, rury należy montować ze spadkiem 2-15%. Ich średnice muszą być równe lub większe od podłączeń poszczególnych przyborów. Średnice minimalne to 40 mm dla umywalek i 50 mm dla zlewów, wanien i natrysków. Długość pojedynczego podejścia nie powinna przekraczać 3 m. Wanny, brodziki, zlewozmywaki, zmywarki i pralki mogą mieć wspólne przyłącze, pod warunkiem wyposażenia każdego z nich w osobne zamknięcie wodne, zwane popularnie syfonem. Miska ustępowa wymaga odrębnego podłączenia. Należy je lokalizować zawsze poniżej odpływów z pozostałych przyborów a jego długość nie powinna być większa niż 1 m.
Polichlorek winylu - PVC
Do wykonania instalacji wewnątrz budynku używa się materiałów o odpowiednich właściwościach technicznych. Materiał, z którego ma być wykonana instalacja kanalizacyjna powinien być odporny na ścieranie, korozję, wysoką i niską temperaturę oraz niepalny. Takie własności ma na przykład polichlorek winylu - PVC. Rury z PVC można zarówno instalować wewnątrz budynku jak i układać w ziemi. Są one odporne na korozję biologiczną i chemiczną, wyjąwszy rozpuszczalniki organiczne. Są również odporne na działanie podwyższonych temperatur. Można w nich odprowadzać ścieki o temperaturze nie przekraczającej 60°C a w rurach z PCV o podwyższonej odporności termicznej nawet do 95°C. Niestety w temperaturze ujemnej rury PCV stają się kruche i często ulegają uszkodzeniom. Z tego powodu wskazane jest, aby były stosowane w pomieszczeniach, w których temperatura nie spada poniżej zera.
Istnieją dwa sposoby wykonania połączeń instalacji kanalizacyjnych z PVC. Pierwszym sposobem jest połączenie przy pomocy złącza kielichowego, w którym koniec jednej rury wkładany jest w kielich drugiej. W kielichu znajduje się montowane fabrycznie uszczelnienie z gumy. Ponieważ tego typu połączenie jest rozłączne, dlatego rury powinny być trwale zamocowane, by nie mogły się rozsuwać. Drugi rodzaj połączenia różni się od pierwszego tym, że rury w kielichu są łączone za pomocą kleju na stałe.
Polietylen wysokiej gęstości HDPE
Innym rodzajem materiału stosowanym do produkcji elementów instalacji kanalizacyjnych jest polietylen wysokiej gęstości HDPE. Jest on bardzo odporny na działanie chemiczne i mechaniczne oraz ścieranie. Rury i kształtki z HDPE mogą być bezpiecznie stosowane w temperaturze od -40°C do 80°C, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Polietylen wysokiej gęstości jest elastyczny w niskich temperaturach, toteż wykonane z niego rury nie ulegają uszkodzeniom nawet w bardzo niskich temperaturach.
Najprostszą i najczęściej stosowaną metodą łączenia rur z HDPE jest zgrzewanie czołowe, polegające na tym, że dwie równo przycięte końcówki rury są nagrzewane do odpowiedniej temperatury i stykane ze sobą a po ostygnięciu tworzą jeden element. W miejscach trudno dostępnych, gdzie nie można zastosować zgrzewania doczołowego lub w przypadku napraw, do wykonania połączeń stosuje się elektromufy, czyli polietylenowe pierścienie z zatopionym drutem oporowym. Nasuwa się je na rury w miejscu styku i podłącza do źródła prądu. Ciepło wytworzone w drucie oporowym powoduje zgrzanie rur z mufą. Rury z HDPE mogą być również łączone w złączach kielichowych z uszczelką gumową. Ponieważ długość rur z HDPE zmienia się w zależności od temperatury, dlatego kielich musi mieć odpowiednią długość, by koniec rury nie wysunął się z niego w wyniku kurczenia się materiału. Tam, gdzie trzeba zapewnić możliwość rozłączenia rur, czyli w miejscach połączeń z umywalką lub zlewozmywakiem, stosuje się połączenia śrubunkowe.
Polipropylen PP
Materiałem stosowanym w instalacjach kanalizacyjnych jest również polipropylen PP, wykazujący dużą odporność na związki chemiczne (wyjąwszy rozpuszczalniki ropopochodne), ścieranie oraz wysoką temperaturę. Rury kanalizacyjne z polipropylenu są przeznaczone wyłącznie do montowania wewnątrz budynku, nie wolno ich układać w ziemi. Do łączenia rur z PP stosuje się najczęściej system połączeń kielichowych z uszczelkami lub zgrzewanie kielichowe. Rur z PP nie można zgrzewać doczołowo.
Żeliwo
Oprócz bardzo obecnie rozpowszechnionych systemów kanalizacyjnych wykonanych z tworzyw sztucznych, stosuje się również systemy kanalizacyjne wykonane z żeliwa. Żeliwne rury i kształtki nie odkształcają się, są odporne na ścieranie oraz związki chemiczne. Można prowadzić nimi ścieki o temperaturze do 100°C, zarówno wewnątrz budynku jak i poza nim. Mają dobre właściwości dźwiękochłonne, są niepalne i nietoksyczne. W instalacjach kanalizacyjnych z rur i kształtek żeliwnych nowej generacji stosuje się połączenia bezkielichowe, wykonywane przy użyciu obejm ze stali chromowo-niklowej z uszczelkami z tworzywa kauczukowego, odpornego na starzenie i działanie wysokich temperatur. Dodatkowe obejmy osłonowe stosowane na połączeniach chronią instalacje przed rozszczelnieniem. Istnieje też możliwość łączenia bezkielichowej instalacji, żeliwnej z systemami wykonanymi z innych materiałów.