Powiało chłodem, co niewątpliwie oznacza dodatkowe obciążenie domowego budżetu kosztami ogrzewania. Jednym z najlepszych sposobów zmniejszenia tych kosztów jest wybór odpowiedniego kotła centralnego ogrzewania, posiadającego dużą sprawność i niskie koszty eksploatacji. Warto w związku z tym przyjrzeć się nieco uważniej rozwiązaniom oferowanym aktualnie przez producentów tego sprzętu.
Ze względu na rodzaj paliwa kotły grzewcze dzieli się na kotły na paliwa stałe, płynne i gazowe, zaś pod kątem funkcji na kotły jednofunkcyjne i dwufunkcyjne. Kotły jednofunkcyjne ogrzewają wodę na potrzeby centralnego ogrzewania. Kotły dwufunkcyjne oprócz ogrzewania wody w instalacji grzewczej ogrzewają również wodę na potrzeby użytkowe w systemie przepływowym, lub współpracując z zasobnikami ciepłej wody użytkowej.
Kotły na paliwo stałe
Bardzo popularnym w Polsce paliwem stałym jest węgiel. Kotły węglowe starego typu ze spalaniem górnym mają niską sprawność rzędu 50%. Są one również na ogół pozbawione jakiejkolwiek automatyki. Produkowane obecnie kotły na paliwa stałe posiadają paleniska z tzw. spalaniem dolnym. Załadowane paliwo spala się stopniowo a strefa płomienia obejmuje tylko niewielką część paliwa załadowanego w komorze zasypowej. W strefie spalania znajduje się zawsze jednakowa ilość paliwa i dzięki temu uzyskuje się stałą wydajność spalania. Umożliwia to regulację mocy kotła, a przez to temperatury wody grzewczej, za pomocą termostatu kotłowego, poprzez sterowanie ilością powietrza doprowadzanego do komory spalania. Efektywność pracy nowoczesnych kotłów na paliwa stałe zwiększa zasilana elektrycznie aparatura kontrolno-pomiarowa. Niewątpliwym atutem tych kotłów jest najniższy ze wszystkich urządzeń grzewczych koszt uzyskania ciepła. Są tańsze od urządzeń grzewczych zasilanych paliwem płynnym i gazowym. Współczesne kotły na paliwa stałe są energooszczędne i bardziej ekologiczne od swoich poprzedników. Zużywają 30 proc. mniej paliwa, a dopalacze spalin zmniejszają do minimum emisję szkodliwych substancji do atmosfery. Niemal całkowite spalanie załadowanego paliwa pozwala na odprowadzanie gazów spalinowych bez dymu i sadzy. Kotły takie uzyskują sprawność rzędu 85%. W odróżnieniu od kotłów gazowych i olejowych wymagają ręcznego załadunku paliwa i okresowego oczyszczania. Kotły na paliwa stałe są na ogół kotłami jednofunkcyjnymi. Ze względów bezpieczeństwa umieszcza się je w pomieszczeniach nie posiadających bezpośredniego połączenia z pomieszczeniami mieszkalnymi.
Kocioł na drewno i węgiel firmy Atmos
Drewno i słoma, należą również do paliw stałych, lecz wyspecjalizowane kotły przeznaczone do ich spalania należą do stosunkowo nowymi urządzeń na polskim rynku. W urządzeniach tych następuje najpierw odgazowanie paliwa a następnie spalanie powstałych gazów. Sprawność tych kotłów sięga 90%.
Kocioł na słomę
Kotły olejowe
Kotły olejowe są ekonomicznymi i bezpiecznymi urządzeniami grzewczymi. Do ich podstawowych zalet należą: wysoka sprawność dochodząca do 97%, niski koszt uzyskania ciepła, możliwość pełnej regulacji pracy, pełne spalanie i niska zawartość szkodliwych substancji w spalinach oraz wysoki stopień bezpieczeństwa ich użytkowania, który sprawia, że do ich użytkowania nie są wymagane specjalne pomieszczenia kotłowe. W odróżnieniu od kotłów na paliwa stałe w razie zaistnienia niebezpieczeństwa utraty ciągu czy braku paliwa, proces spalania zostaje automatycznie zatrzymany. Najprostsze kotły olejowe wyposażone są w palniki nie posiadające możliwości regulacji mocy, co powoduje mało ekonomiczne, niepotrzebne zużycie paliwa i dość głośną pracę, na ogół jednak stosuje się palniki wyposażone w płynną regulacją mocy, zależną od aktualnego zapotrzebowania na ciepło. Kotły olejowe stosuje się zarówno do celów centralnego ogrzewania, jak i do ogrzewania wody użytkowej.
Niskotemperaturowy, olejowy kocioł grzewczy firmy Viessmann
Kotły na gaz
Gaz ziemny jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych w kraju źródeł energii cieplnej toteż kotłom gazowym warto poświęcić nieco więcej uwagi. Większość produkowanych dziś kotłów gazowych, to urządzenia wysokosprawne i bezpieczne dla użytkowników. Powszechnie stosowane są atmosferyczne kotły naścienne, z otwartą komorą spalania, posiadające modulację mocy dostosowaną do potrzeb użytkowych i zapłon elektroniczny. Służą do celów grzewczych i do podgrzewania ciepłej wody przepływającej przez kocioł lub osobno magazynowanej w zewnętrznych zasobnikach ciepłej wody. Warto zaznaczyć, że zapotrzebowanie mocy na potrzeby grzewcze jest z reguły dużo mniejsze niż na potrzeby ciepłej wody użytkowej. Średniej wielkości budynek wymaga do celów grzewczych około 10 kW mocy, ale co najmniej 21 kW mocy potrzebne jest dla uzyskania i zachowania komfortu ciepłej wody. Aby spełnić zapotrzebowania użytkowników moc instalowanego kotła dwufunkcyjnego powinna wynosić minimum 21 kW. Przekracza to dwukrotnie moc potrzebną do ogrzewania pomieszczeń, przy czym wspomniane10 kW jest wymagane podczas dużych mrozów a średnio wykorzystywane jest zaledwie 5 kW mocy. Zmniejszenie mocy w kotle gazowym uzyskuje się poprzez wymuszenie przez układ sterowania kotła mniejszej ilości gazu podawanej na palnik do spalania. W kotłach z otwartą komorą spalania ilość powietrza przelatująca przez komorę spalania jest stała i niezależna od aktualnej ilości spalanego gazu, co podczas pracy w zakresie niskiej mocy, prowadzi zwykle do intensywnego chłodzenia kotła od wewnątrz. Wynikające stąd straty ciepła są duże. Można zatem stwierdzić, że w kotłach gazowych z otwartą komorą spalania im niższa jest chwilowa moc kotła tym niższa jego sprawność.
Wiszący 2-funkcyjny kocioł gazowy firmy Viessmann
Inaczej wygląda to w kotłach z zamkniętą komorą spalania. Spalanie gazu w tych kotłach odbywa się w zamkniętej komorze a potrzebne do spalania powietrze doprowadzone jest z zewnątrz bezpośrednio do palnika specjalnym przewodem. Praca tych kotłów dla potrzeb ogrzewania pomieszczeń odbywa się z najmniejszą możliwą mocą, jednak towarzyszy temu nie tylko mniejsza ilość gazu podawana do palnika, ale również zmniejszona do minimum ilość powietrza dostarczanego do komory spalania. Jest to możliwe dzięki wyposażeniu kotła w wentylator powietrza o zmiennych obrotach. Stosunek powietrza do gazu jest stale kontrolowany i utrzymywany w proporcjach najlepszych dla spalania. Brak jest zbędnych ilości powietrza, chłodzącego kocioł od środka, co wydatnie poprawia jego sprawność.
Układ powietrzno-spalinowy w przypadku pieców z zamkniętą komorą spalania stanowią dwie rury koncentryczne. Rurą środkową odpływają spaliny, a zewnętrzną doprowadzane jest powietrze. System ten nie wymaga dodatkowego, zewnętrznego dopływu powietrza do pomieszczenia, w którym pracuje kocioł. Kotły z zamkniętą komorą spalania budowane są jako konwencjonalne, niskotemperaturowe i wówczas, podobnie jak i one charakteryzują się no-minalną sprawnością wynoszącą od 90% - 95%, bądź jako kotły kondensacyjne.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że sprawność kotła gazowego mierzy się stosunkiem ilości ciepła przekazanego w kotle wodzie grzejnej do wartości opałowej gazu. Wartość opałową gazu stanowi ilość ciepła uzyskana po całkowitym spaleniu metra sześciennego gazu i ochłodzeniu produktów spalania do temperatury gazu zasilającego kocioł. W tradycyjnych kotłach grzewczych około 11% energii cieplnej uzyskanej w procesie spalania jest odprowadzane wraz ze spalinami do komina i bezpowrotnie tracone. Całkowita ilość ciepła wydzielona w procesie spalania jest większa od wartości opałowej o ciepło skroplenia pary wodnej zawartej w spalinach, czyli o około 11%. Ciepło to wykorzystywane jest w kotłach kondensacyjnych. Kotły te posiadają sprawność powyżej 100%. Przekroczenie tej granicy w kotłach kondensacyjnych jest konsekwencją założenia normatywnego nie uwzględniającego możliwości odzyskania owych 11% energii cieplnej zawartej w spalinach. Stosując ten normatyw w odniesieniu do najnowszych kotłów kondensacyjnych, wynika, że urządzenia te mogą uzyskać teoretycznie nie 100% a 111% sprawności.