...czyli, co zrobić, gdy otrzymałeś decyzję administracyjną, która Cię nie zadawala.
Gdy otrzymasz decyzję, z którą się nie zgadzasz możesz skorzystać z jednej z podstawowych zasad ogólnych (tzw. zasady dwuinstancyjności) Ustawy Kodeks Postępowania Administracyjnego. Zasada ta mówi, że od każdej decyzji strona może się odwołać do jednej, z reguły wyższej, instancji, a zatem stronie przysługuje prawo żądania rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji przez tę instancję. Odwołanie jest jedynym narzędziem prawnym wykorzystywanym w postępowaniu administracyjnym. Celem takiego zaskarżenia jest na ogół sprawdzenie prawidłowości (legalności, słuszności) aktu i w konsekwencji jego zmiana lub uchylenie przez odpowiedni organ administracyjny. Organem tym jest z reguły organ bezpośrednio wyższy (organ wyższego stopnia, organ II instancji).
Środki odwoławcze zasadniczo dzieli się na środki zwyczajne i nadzwyczajne.
- Środkami zwyczajnymi są odwołania i zażalenia. Odwołanie wnosi się w celu zmiany lub uchylenia decyzji nie ostatecznych, zażalenie - wobec takich postanowień.
- Środkami prawnymi nadzwyczajnymi są: żądanie wznowienia postępowania, żądanie stwierdzenia nieważności decyzji i sprzeciw prokuratora. Mają one inny niż środki zwyczajne charakter prawny. Różnica polega przede wszystkim na tym, że wnosi się je przeciwko decyzjom ostatecznym, a ponadto wyłącznie w przypadkach, gdy zachodzą szczególne, określone w kodeksie podstawy (np. decyzja została wydana w wyniku przestępstwa albo przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu; decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości lub dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną).
Odwołanie przysługuje stronie, tzn. osobie fizycznej lub innemu podmiotowi, bez względu na to, czy brały one udział w postępowaniu czy też nie.
W sprawach związanych z procesem budowlanym organem odwoławczym (drugiej instancji) jest:
- samorządowe kolegium odwoławcze - dla decyzji zatwierdzających podział nieruchomości oraz ustalających warunki zabudowy i zagospodarowania terenu;
- wojewoda - dla decyzji wydawanych w oparciu o Prawo Budowlane (np. pozwolenie na budowę, wstrzymanie budowy, pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego itp.)
Odwołanie zasadniczo wnosi się pismem w terminie 14-tu dni od daty doręczenia lub ogłoszenia decyzji. W sytuacji gdy pominięto stronę w postępowaniu - 14-tu dni od chwili gdy dowie się ona o decyzji. Przy składaniu odwołania ustnie pracownik organu sporządzający protokół obowiązany jest wyjaśnić i zapisać, czy protokół ten jest odwołaniem. Odwołanie nie wymaga uzasadnienia, wystarczy, jeśli z pisma wynika, iż strona nie jest zadowolona z decyzji i prosi o jej zmianę. Niemniej dokładne sformułowanie żądań odwołania i jego uzasadnienie leży w interesie strony, może bowiem pomóc organowi rozpatrującemu odwołanie w podjęciu korzystnego dla niej rozstrzygnięcia. Choć adresatem odwołania jest organ II-ej instancji (wojewoda lub kolegium) składamy je na ręce organu, który wydał decyzję. Organ ten ma obowiązek powtórnego zbadania sprawy i zastanowienia się w świetle żądań i wyjaśnień stron zawartych w odwołaniu nad prawidłowością decyzji i w konsekwencji - jej zmiany bądź uchylenia (w terminie siedmiu dni od dnia w którym otrzymał odwołanie). Organ I-ej instancji nie ma tu jednak pełnych uprawnień. Może on uchylić zaskarżoną decyzję w całości lub części albo ją zmienić jedynie przy łącznym spełnieniu dwóch warunków, tj. jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony (lub gdy odwołanie wniosła jedna strona, a pozostałe wyraziły zgodę na uchylenie lub jej zmianę zgodnie z żądaniem odwołania), oraz jeżeli uznaje, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie. Organ I-ej instancji nie jest zatem uprawniony do odejścia od żądań odwołania choćby w najmniejszym zakresie. Jeżeli nie przychyla się do żądań odwołania w całości obowiązany jest przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia wpłynięcia odwołania.
Należy tu podkreślić, iż wykonaniu podlega wyłącznie decyzja ostateczna, to jest taka, od której w terminie ustawowym nikt nie złożył odwołania. Gdy np. sąsiad odwołał się od decyzji pozwolenia na budowę naszego budynku, z rozpoczęciem budowy trzeba poczekać do czasu rozpatrzenia odwołania (więcej na temat tego rodzaju przypadków warto przeczytać w najnowszym stałym dodatku Rzeczpospolitej - Nieruchomości).
Gdy w toku odwołania organ II instancji wyda decyzję utrzymującą w mocy zaskarżone postanowienie, to w ciągu 30 dni od jej doręczenia, można złożyć skargę bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Pod warunkiem, że mamy powody sądzić, że decyzja ta jest niezgodna z prawem. Skargę może wnieść każdy, kto twierdzi, że sporna decyzja narusza jego uprawnienia lub z naruszeniem prawa nakłada na niego obowiązek. Może to być także osoba (jednostka organizacyjna itd.), która w postępowaniu w ogóle nie brała udziału, np. dlatego, że organ nie wiedział, iż powinna ona wziąć udział w postępowaniu jako strona bądź nie zawiadomił jej prawidłowo o sprawie. Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji, jednak postępowanie przewiduje możliwość wstrzymania wykonania decyzji przez sąd. W tym celu należy do skargi załączyć wniosek o wstrzymanie jej wykonania (np. wstrzymanie rozpoczęcia budowy, wstrzymanie rozpoczęcia rozbiórki). Przesłanką uzasadniającą wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji jest możliwość jej wykonania i prawdopodobieństwo wyrządzenia skarżącemu szkody. Wstrzymanie (i odmowa wstrzymania) wykonania decyzji następuje w drodze postanowienia sądu.
Jeśli odwołanie lub skargę złożymy po terminie (ważna jest tu data stempla pocztowego na przesyłce lub stempel dzienny (z datą) dziennika podawczego organu) to nie będą one rozpatrzone bez względu na wagę podniesionych w nich zarzutów. Możliwe jednak jest w tej sytuacji złożenie prośby o przywrócenie terminu złożenia odwołania lub skargi, w której należy uprawdopodobnić niezawinioną przyczynę opóźnienia (nagła choroba, wypadek losowy itp.). Prośbę tą należy wnieść w ciągu siedmiu dni od daty ustania przyczyny uchybienia terminu wraz z odwołaniem bądź skargą. Pismo takie będzie miało następujące brzmienie: "Wnoszę odwołanie od decyzji..., proszę jednocześnie o przywrócenie terminu, którego nie mogłem(am) dotrzymać z powodu...". O przywróceniu lub odmowie przywrócenia terminu decyduje organ odwoławczy w swoim postanowieniu, które jest ostateczne. Na postanowienie o odmowie przywrócenia terminu przysługuje jedynie skarga do NSA. Jeżeli w przekazanej decyzji nie pouczono strony o prawie wniesienia od niej odwołania lub skargi, to w przeciągu 14 dni od jej doręczenia należy zażądać jej uzupełnienia. Wówczas termin złożenia odwołania lub skargi zaczyna biec od dnia doręczenia decyzji uzupełniającej. Inna sytuacja występuje w przypadku, gdy strona postępowania administracyjnego bez własnej winy nie brała w nim udziału, przez co nie doręczono jej decyzji (np. właściciel sąsiedniej działki uzyskał decyzję ustalającą warunki zabudowy i zagospodarowania terenu w zakresie warsztatu samochodowego, a sąsiad tylko przypadkowo się o niej dowiedział). Jeśli strona taka uważa, że decyzja taka narusza jego uzasadniony interes prawny (wzmaga ruch na ulicy dojazdowej, wprowadza do otoczenia hałas itd.), to ma prawo złożyć odwołanie, ale tylko wtedy, gdy decyzja ta nie stała się ostateczną. Jeżeli natomiast stała się ona ostateczną, to stronie pominiętej przysługuje wniosek o wznowienie postępowania. Wniosek ten należy złożyć do organu I-ej instancji (Wójt Gminy, Prezydent Miasta, Urząd Rejonowy) w ciągu miesiąca od dnia, w którym pominięta strona dowiedziała się o spornej sprawie.
Literatura:
- Z. Janowicz "Kodeks Postępowania Administracyjnego. Komentarz" PWN Wa-wa 92.