W poprzednim odcinku sygnalizowaliśmy rozmaite metody uszczelniania i naprawy murów. W tym odcinku omówimy bardziej szczegółowo klasyczną metodę iniekcji wraz oraz zastosowanie tynków renowacyjnych.
Iniekcja
Metoda iniekcji jest jedną z najbardziej popularnych metod uzupełnienia lub naprawy izolacji poziomej murów. Wymaga ona wykonania wstępnych badań muru, pozwalających na dobór odpowiedniego środka iniekcyjnego i sposobu jego wprowadzania. Najważniejszą kwestią jest określenie stopnia zawilgocenia konstrukcji, ustalenie stopnia przesiąknięcia a także wykrycie ewentualnych pustek i zarysowań ściany oraz oszacowanie jej wytrzymałości. Wstępne badania jakości muru pozwalają wyeliminować niekontrolowany wypływ płynu iniekcyjnego poprzez pęknięcia, szczeliny i rysy w murze. Informacje o właściwościach muru uzyskuje się najczęściej wykonując wiercenia próbne.
Usytuowanie otworów iniekcyjnych zależy od warunków wilgotnościowych ściany a ich osiowy rozstaw zależy od chłonności muru. Otwory wykonuje się najczęściej w jednym lub dwóch rzędach, poza strefą występowania wody pod ciśnieniem. Im mniejszy odstęp miedzy otworami, tym większa skuteczność działania zastosowanego iniektu. Najczęściej stosowanymi środkami iniekcyjnymi są jedno lub wieloskładnikowe akrylany, parafiny, silany, silikaty, siloksany, emulsje mikrosilikonowe, silikonaty, żywice poliuretanowe, żywice epoksydowe czy parafiny, powodujące zatykanie bądź zaciskanie kapilar lub ich hydrofobizację. Dobór preparatu jest uzależniony od wyników przeprowadzonych badań wstępnych i właściwości samego środka.
Często w przypadku murów z pustką powietrzną lub z luźnym wypełniaczem konieczna jest wstępna iniekcja materiałem, posiadającym zdolność wypełniania pustek, rys lub związania luźnych części muru. W przypadku chłonnych kamieni naturalnych czy muru z otoczaków zalecane jest stosowanie iniekcji próbnych.
Przy środkach iniekcyjnych takich jak silikaty, emulsje silikonowe, silany czy rozgrzane parafiny stosuje się iniekcję bezciśnieniową. W tej technologii wierci się otwory pod kątem 30º÷45º do poziomu w odstępach 10÷15cm. Średnica otworu zależy od zastosowanego środka, dobór kąta wiercenia od budowy ściany a odstęp i ilość rzędów otworów od chłonności materiału, z jakiego wykonana jest ściana. Głębokość otworów powinna być o 5 cm mniejsza niż grubość ściany. W ścianach o grubości 60 cm i więcej zaleca się wykonanie iniekcji z dwóch stron muru, wówczas głębokość otworów powinna wynosić około 2/3 grubości muru. Pył powstały przy wierceniu należy bezwzględnie usunąć z otworu za pomocą sprężonego powietrza, w przeciwnym razie mógłby on znacznie zmniejszyć zdolność penetracyjną płynu iniekcyjnego w materiał ściany.
Przy silnie zawilgoconych murach szczególnie zalecaną metodą jest iniekcja pod ciśnieniem. Dobre efekty daje przy tym wstępne osuszenie muru w miejscu wykonywania przepony i zastosowanie mikroemulsji silikonowych, mających zdolność mieszania się z wodą zawartą w porach. W tej technologii otwory wwierci się poziomo lub pod niewielkim kątem w rozstawie 10÷12,5cm przy zastosowaniu jednego rzędu otworów, lub do 20cm w przypadku otworów w dwu rzędach przy maksymalnym odstępie między rzędami do 8cm. Skuteczność iniekcji zależy od wielu czynników. Ma na nią wpływ ilość niezlokalizowanych i niezasklepionych rys i pustek w murze oraz nieciągłość wykonanej przepony powstała wskutek niemożności wypchnięcia wody kapilarnej, co ma miejsce przy szczególnie dużym zawilgoceniu muru. Nieciągłości przepony może również spowodować niekontrolowany wyciek materiału iniekcyjnego lub niedostateczna jego penetracja w ścianę wokół otworu. Po zakończeniu procesu wysycania muru iniektem, otwory zasklepia się zaprawą zalecaną przez producenta systemu.
Należy pamiętać, że sama przepona pozioma, wykonana metodą iniekcji lub inną metodą nie gwarantuje jeszcze wysychania muru. Nie jest to bowiem stricte sposób na osuszanie muru a tylko jeden ze sposobów wykonania lub naprawy izolacji poziomej, tam gdzie jej brak przyczynił się do powstania zawilgocenia muru. Pozostawienie mokrego muru po wykonaniu przepony może niekiedy nawet przyspieszyć degradację ściany powyżej przepony, gdyż po rozpoczęciu procesu wysychania może dojść tam do krystalizacji soli budowlanych i ich szkodliwego oddziaływania na ścianę, toteż może się również okazać konieczne dodatkowe zabezpieczenie ściany tynkiem renowacyjnym lub wykonanie uszczelnienia pionowego, czy też zastosowanie preparatów do zwalczania korozji biologicznej lub impregnatów.
Tynki renowacyjne
Wykonanie tynków renowacyjnych jest jednym z wielu prac renowacyjnych zasolonych i zniszczonych murów. Zwykłe tynki cementowe lub wapienne, zastosowane do prac renowacyjnych po pewnym czasie ulegną odspojeniu wraz z warstwą zniszczonego przez sole muru, dlatego też zalecane jest stosowanie tynków renowacyjnych, posiadających certyfikat WTA (niemieckiego, naukowo-technicznego zespołu do spraw konserwacji budowli i zabytków). Posiadają one specyficzne własności pochłania wilgoci znajdującej się w murze i oddawania jej na zewnątrz do otoczenia w postaci pary wodnej. Magazynują także szkodliwe sole w postaci skrystalizowanej a przesuwając strefę odparowania do wnętrza tynku eliminują zjawisko powstawania wykwitów na powierzchni tynku. Przeciętną trwałość tynku renowacyjnego szacuje się na 30÷50 lat, co w porównaniu z tradycyjnymi tynkami jest okresem nieporównywalnie dłuższym.
Te ciekawe własności tynków renowacyjnych uzyskuje się dzięki ich wysokiej porowatości, niskiemu oporowi dyfuzyjnemu, umożliwiającemu migrację pary wodnej, odpowiedniej nasiąkliwości, wytrzymałości na ściskanie, rozciąganie i zginanie a także mrozoodporności, wodoodporności, hydrofobowości i odporności na sole.
Tynki renowacyjne wykonywane są w postaci gotowych, fabrycznie przygotowanych suchych mieszanek spoiw, wypełniaczy, modyfikatorów i odpowiednio dobranego kruszywa. Tynki renowacyjne różnych producentów mogą się różnić rodzajem i uziarnieniem wypełniacza jak również zastosowanym spoiwem dobieranym w zależności od rodzaju podłoża. Szczegółowe instrukcje przygotowania mieszanki podane są zawsze przez producenta tynku. Zastosowana grubość tynków renowacyjnych nie powinna być mniejsza niż 2cm. Aby uniknąć dużych wahań grubości tynku, związanych z nierównościami i ubytkami podłoża, nakłada się najpierw tynk wyrównawczy (podkładowy), który może również pełnić funkcję dodatkowej warstwy magazynującej sole. Rolę tynku wyrównawczego może pełnić również właściwy tynk renowacyjny, pod warunkiem, że łączna grubość wszystkich jego warstw nie przekroczy 4 cm.
Tynki renowacyjne są nakładane na wilgotną i zasoloną ścianę. Ponieważ czas wiązania takich tynków jest stosunkowo długi, aby rozpuszczone w wodzie sole nie przeszły z muru do niezwiązanego tynku i nie zniszczyły go, przed położeniem tynku na oczyszczoną ścianę nakłada się najpierw specjalne preparaty zabezpieczające.
Uziarnienie kruszywa zastosowane w składzie mieszanki bywa rozmaite, toteż nie zawsze udaje się uzyskać żądaną gładkość powierzchni tynku. Uzyskuje się ją stosując specjalne szpachle drobnoziarniste o odpowiednio wysokiej paroprzepuszczalności. Szpachle te stanowią integralną część składową systemu konkretnego producenta. Nie wolno natomiast nakładać na tynki izolacyjne gładzi wykonanej z materiałów o niskiej paroprzepuszczalności na przykład szpachli cementowych.
Powierzchnię tynku renowacyjnego można pomalować. Do tego celu nadają się w zasadzie wszelkiego rodzaju dyfuzyjne powłoki malarskie takie jak farby wapienne, dwuskładnikowe farby krzemianowe, zabezpieczone po wykonaniu środkami hydrofobowymi, wysokoparoprzepuszczalne i hydrofobowe dyspersyjne farby krzemianowe oraz farby na bazie mikroemulsji silikonowej.
Należy pamiętać, że tynk renowacyjny nie jest materiałem szczelnym, nie zastąpi skutecznie działającej izolacji poziomej i pionowej, nie może być także stosowany w gruncie ani nie powinien się z nim stykać. Tynku renowacyjnego nie powinno się również zacierać na gładko, ponieważ może to doprowadzić do koncentracji spoiwa na powierzchni tynku i powstawania rys. W piwnicach lub pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności i słabej wentylacji może dochodzić do powstawania na powierzchni tynku renowacyjnego wykwitów soli. Nie świadczy to bynajmniej o nieskuteczności tynku renowacyjnego, lecz o tym, że nie wysechł on całkowicie i nie nabrał pełnych własności hydrofobowych. Aby tego uniknąć należy zapewnić odpowiednią wentylację pomieszczenia w celu zapewnienia prawidłowego wysychania tynku. Tynk renowacyjny w okresie wysychania należy chronić przed działaniem zbyt wysokiej temperatury i wysuszającym działaniem wiatru. Czynniki te prowadzą zwykle do powstawania powierzchniowych pęknięć tynku.
Tynki renowacyjne stanowią skuteczne i długotrwałe zabezpieczenie ścian przed dalszą degradacją pod warunkiem prawidłowego rozpoznania przyczyn degradacji murów i właściwego zastosowania w oparciu o wytyczne przekazane przez producenta systemu.